Ανησυχώ ότι μεγαλώνω και ξεχνάω: τι μπορώ να κάνω για τη μνήμη μου; Κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής, οι γνωστικές λειτουργίες εξελίσσονται παράλληλα με τις σωματικές λειτουργίες και εκπίπτουν προοδευτικά.
Ανά δεκαετία ζωής, παρατηρούνται αλλαγές στη μνήμη και συχνά σε άλλες γνωστικές λειτουργίες (προσοχή, συγκέντρωση, λόγος, συλλογισμός). Μετά την ηλικία των 50 ετών μάλιστα, τα παράπονα για δυσκολίες αυξάνονται. Συχνά υπάρχει ανησυχία ότι:
- Ξεχνάμε πρόσφατα γεγονότα αλλά θυμόμαστε τα παλιά Δεν θυμόμαστε πού βάλαμε τα κλειδιά μας ή κάποιο λογαριασμό
- Δεν θυμόμαστε αμέσως το όνομα κάποιου που συναντήσαμε τυχαία στο δρόμο
- Ξεχνάμε τι είχαμε προγραμματίσει να κάνουμε Δεν μπορούμε να συγκεντρωθούμε εύκολα να διαβάσουμε ένα βιβλίο
- Δυσκολευόμαστε να κάνουμε δύο εργασίες ταυτόχρονα
- Δεν βρίσκουμε εύκολα μια λέξη για να εκφραστούμε
- Δυσκολευόμαστε να προσαρμοστούμε σε κάτι καινούργιο
Η συνειδητοποίηση τέτοιων δυσκολιών κάνει τους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους να ανησυχούν ότι παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα ως προς τη μνήμη τους και τις γνωστικές τους λειτουργίες γενικότερα και να φοβούνται ότι τα προβλήματα αυτά αποτελούν τα πρώτα σημάδια άνοιας (συχνότερα φοβούνται ότι θα πάθουν Alzheimer). Η έντονη ανησυχία επιτείνει το άγχος, επηρεάζει τη συναισθηματική διάθεση και επιβαρύνει περισσότερο τη μνήμη, την προσοχή και τις επιμέρους γνωστικές λειτουργίες.
Κάποιες από αυτές τις δυσκολίες είναι φυσιολογικές και δεν επηρεάζουν, ενώ άλλες είναι σημαντικές και επιδρούν στην καθημερινότητά. Όταν απουσιάζουν σοβαρές οργανικές παθήσεις (πχ. νευρολογικές νόσοι, όπως κρανιοεγκεφαλική κάκωση, εγκεφαλικό επεισόδιο, σκλήρυνση κατά πλάκας, ή χρόνιες ψυχικές παθήσεις), οι δυσκολίες αυτές συχνά σχετίζονται με αλλαγές στο ημερήσιο πρόγραμμα πιθανώς λόγω συνταξιοδότησης, με αλλαγές στον ύπνο, με έλλειψη βιταμινών, με σωματικά προβλήματα υγείας ή άλλα οικονομικής ή και ενδοοικογενειακής φύσεως που έχουν σημαντική επίπτωση στη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου, με ακούσια σύγκριση με το παλαιότερο επίπεδο ικανοτήτων και λειτουργικότητας ή και με την παρουσία ατόμου με παρόμοια -συχνά σοβαρά- προβλήματα στο στενό οικογενειακό περιβάλλον (συγγενής με άνοια).
Πολλές από αυτές τις αιτίες είναι αντιμετωπίσιμες μετά από εξέταση από εξειδικευμένη ομάδα (εκτιμάται το ιστορικό και η κλινική εικόνα του ατόμου και αξιολογείται η παρουσία ή απουσία προβλημάτων μνήμης), κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής (εάν κριθεί απαραίτητο), αλλαγή του τρόπου ζωής και νοητικής άσκησης ανάλογα με το είδος και το βαθμό της δυσκολίας.
Ωστόσο, πολλές φορές οι αλλαγές αυτές αποτελούν τα πρώτα σημάδια μιας παθολογικής εκφυλιστικής διεργασίας του εγκεφάλου (άνοια). Όλοι οι ασθενείς που παρουσιάζουν άνοια δεν πάσχουν κατ’ανάγκη από την ίδια μορφή άνοιας (συχνότερη η νόσος Alzheimer) και η άνοια μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Στην περίπτωση αυτή, η έγκαιρη αναγνώριση και διάγνωση από μια διεπιστημονική ομάδα ειδικών βοηθούν σημαντικά τον ασθενή και την οικογένειά του. Για το λόγο αυτό, ο κλινικός ιατρός αξιολογεί με προσοχή τις υποκειμενικές αιτιάσεις μνημονικής ή γνωστικής εξασθένησης. Στο σημείο αυτό, συχνά ζητά την παραπομπή για νευροψυχολογική εξέταση.
Ο νευροψυχολόγος με βάση το ιστορικό και την παρούσα κατάσταση του ατόμου, αξιολογεί τη μνήμη και άλλες γνωστικές λειτουργίες μέσω αντικειμενικών δοκιμασιών-τεστ και εκτιμά αν οι γνωστικές αλλαγές είναι φυσιολογικές ή παθολογικές. Στη συνέχεια ο νευροψυχολόγος και πάντα σε συνεργασία με την ιατρική ομάδα, μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη αντιμετώπιση των δυσκολιών, μέσω εξειδικευμένου και ολοκληρωμένου θεραπευτικού προγράμματος παρέμβασης.
Στο πλαίσιο ολοκληρωμένου προγράμματος παρέμβασης, η νοητική ενδυνάμωση είναι μια μη φαρμακευτική παρέμβαση για την ενίσχυση της μνήμης και των γνωστικών λειτουργιών σε άτομα που παρουσιάζουν ήπιες δυσκολίες με τη μνήμη τους ή έχουν διαγνωσθεί στα πρώτα στάδια άνοιας.
Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης περιλαμβάνουν ένα μεγάλο φάσμα τεχνικών (ασκήσεις με μολύβι και χαρτί, ασκήσεις μέσω υπολογιστή), εφαρμόζονται είτε ατομικά είτε ομαδικά, σχεδιάζονται πάντα σε σχέση με τις ανάγκες, τα δυνατά και αδύναμα σημεία του ατόμου έχουν συγκεκριμένους στόχους και μετρήσιμα αποτελέσματα ϖ έχουν συγκεκριμένη διάρκεια (συνήθως 45’, 2-3 φορές την εβδομάδα).
Μάλιστα, σε συνδυασμό με εξειδικευμένα προγράμματα σωματικής άσκησης, συμβάλλουν στην αύξηση της λειτουργικότητας και της ανεξαρτησίας του ατόμου, όπως δηλώνουν τελευταία και πολλές μελέτες. Μειώνουν τη σοβαρότητα των γνωστικών δυσκολιών, καθυστερούν το ρυθμό επιδείνωσης των αλλαγών και βελτιώνουν τη διάθεση του ατόμου.
Η νοητική εγρήγορση που επιτυγχάνεται μέσα από τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης και η διατήρηση της σωματικής λειτουργίας που επιτυγχάνεται μέσα από εξατομικευμένα προγράμματα σωματικής άσκησης αποτελούν ένα συνδυαστικό προστατευτικό παράγοντα για τη θωράκιση του νοητικού συστήματος.
Tags: μνήμη